Ważniejsze miejsca: dom „Pod Jedlami” na Kozińcu, Stary Cmentarz przy ul. Kościeliskiej
Bibliografia: Zdebski J., 1986; Długołęcka-Pinkwart L., Pinkwart M., 1994; Radwańska-Paryska Z., Paryski W. H., 1995; Moździerz Z., 2003; Długołęcka-Pinkwart L., Pinkwart M., 2006; Pinkwart M., 2007. [ZM]
Starszy syn Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Michał, urodził się 2 marca 1887 roku w Wiedniu. Był literatem, historykiem sztuki, historykiem kultury, publicysta, działaczem kulturalnym i politycznym.
W Zakopanem i w Tatrach bywał od dzieciństwa, po raz pierwszy mając trzy lata, kiedy przewodnik Maciej Sieczka wywiózł go w koszu na grzbiecie konia na Halę Gąsienicową. Potem chodził po Tatrach z różnymi przewodnikami góralskimi, a najwięcej z Wojciechem Tylką-Suleją, z którym m.in. w 1904 r. był na Mnichu i Mięguszowieckim Szczycie, a na Cubrynę wszedł jej północną ścianą.
Po II wojnie świat. osiadł w Londynie, gdzie założył Instytut Kultury Polskiej na Obczyźnie, ale od 1957 roku przyjeżdżał często do Zakopanego. Zmarł tragicznie 15 listopada 1970 roku w Londynie. Został pochowany w Zakopanem na Starym Cmentarzu.
Młodszy syn Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Jan Gwalbert Henryk, urodził się 13 lipca 1891 roku. Jego bratem był Michał Pawlikowski, a drugą żoną Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Był literatem, działaczem kulturalnym, społecznym i sportowym, taternikiem, narciarzem, znawcą góralszczyzny podhalańskiej.
Od dzieciństwa przebywał dużo w Zakopanem, poznał dobrze Tatry i Podhale, współżył blisko z góralami, mówił świetnie gwarą podh. W czasie I wojny światowej służył w wojsku austriackim. W 1917 roku zorganizował na Kalatówkach zawody narciarski i zbudował tam skocznię narciarską oraz uczestniczył w zawodach (zjazd i skoki). W 1919 wstąpił do Wojska Polskiego. W 1920 roku był oficerem łącznikowym przy alianckiej komisji wojskowej nadzorującej przygotowania do plebiscytu na Spiszu i Orawie.
W Zakopanem w okresie międzywojennym przyjaźnił się z takimi osobami jak Jan Kasprowicz, Rafał Malczewski, Helena i Jerzy Rytardowie, Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, August Zamoyski, Juliusz Zborowski. Jego głównym dziełem literackim z tego okresu jest Bajda o Niemrawcu (Medyka 1928), jedno z czołowych dzieł literatury tatrzańsko-podhalańskiej. Po II wojnie światowej ukazała się druga jego powieść, saga rodu góralskiego, pt. Cisonie (Kraków 1963). Bogaty jest jego dorobek publicystyczny. Zmarł 26 stycznia 1962 roku i pochowany został na Starym Cmentarzu.
Córka Wojciecha Kossaka, zwana Lilką, urodziła się 24 listopada 1891 roku w Krakowie. Była poetką, dramatopisarką, malarką. Pierwszym jej mężem był Władysław Janota-Bzowski (1915–1919), drugim Jan Gwalbert Henryk Pawlikowski (1919–1929), a trzecim Stanisław Jasnorzewski (1931–1945). W czasie swego drugiego małżeństwa mieszkała jakiś czas w Zakopanem, w domu „Pod Jedlami” na Kozińcu, ale w Zakopanem bywała często już wcześniej. Zdaniem autorów przewodnika historycznego po Zakopanem, „na Kozińcu powstała większość wierszy, które weszły w skład […] pierwszego tomiku Niebieskie migdały” [Pinkwart M., Długołęcka-Pinkwart L., 2006, s. 269], który Lilka Pawlikowska opublikowała w 1922 roku. Jak stwierdził Stanisław Stabro, „to właśnie willi »Pod Jedlami« zawdzięcza literatura polska szereg znakomitych erotyków, które wyszły spod pióra Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej” [Stabro S., 1991, t. 2, s. 372]. We wrześniu 1939 roku wyjechała do Francji, a następnie do Anglii. Zmarła 9 lipca 1945 roku w Manchesterze i tam została pochowana na Southern Cemetery.
© 2024 Szlak Znakomitych Zakopiańczyków.
